نامهای گیاه :
لاتین :
Tribulus terrestris L ,
فارسی : خارخسک ، خارسوهک، هنج، حسک ، خرخاسک ، سه کوهک
عربی : حسک ضرس العجوز
انگلیسی :
caltrops
آلمانی :
فرانسه :
مشخصات گیاهی :
گياهي است علفي، داراي ساقه اي خوابيده در سطح زمين و پوشيده از كرك است. برگ و ساقه هاي جوان آن را
تارهاي ظريف ابريشمي مي پوشاند. برگهاي آن متقابل و مرکب از برگچه هاي کوچک و ريز مي باشند که به تعداد 6-3 زوج، در طرفين دمبرگ اصلي جاي دارند.زائده واقع در زير برگ آن داراي ظاهر نوک تيز و پوشيده از تار مي باشد. گلهاي آن در محور ساقه و يا در کناره برگها به وضع منفرد و به رنگ زرد روشن ظاهر مي شوند. ميوه اش مدور، شامل 5 قسمت جدا شدني و خاردار است.
اندام دارویی :
قسمت هاى مورد استفاده اين گياه، ميوه، دانه، برگ، ريشه و گاهى كليه اعضاى گياه است ولى بيش از همه ميوه آن مورد استفاده قرار مى گيرد.
دامنه انتشار :
اکثراً در نواحی خشک ، اطراف تهران ، کرج ، قم و خراسان
مواد متشکله :
تركيبات شيميايى گياه خارخاسك شامل رزين ،اسانس ، تانن ، روغن ثابت، آلكالوئيد، پلى فنل ها ، ساپونین ،
دیوسوژنین ، روس کوژنین و مواد معدنى شامل كلسيم، فسفر، آهن، سديم، پتاسيم، گوگرد، ازت و كلر است. پنج نوع ماده گليكوزيدى نيز دارد كه همه آنها داراى گلوكز است و علاوه بر گلوكز قندهاى رامنوز، آرابينوز را هم شامل مى شود.
خواص درمانی :
خارخاسك به عنوان مدر، دفع كننده سنگ هاى مجارى ادرارى ، مقوی نیروی جنسی ,معالج اسپرمتوره ,مقوی
معده ,قائده آور , ضد خارش پوست , ضد سرفه , بند آورنده خون به كار مى رود.
در طب گذشته براى خارخسك اثر مدر و دفع كننده سنگ هاى مجارى ادرارى و تقويت كننده قواى جنسى قائل بوده و از آن به عنوان درمان كننده عفونت و التهاب لثه استفاده مى شده است.
میوه آن در درمان آبسه و زخم مفید می باشد. به صورت غرغره برای درمان برفک دهان اطفال تجویز می گردد. میوه آن مقوی کبد و کلیه بوده و دید چشم را زیاد می کند. از میوه و برگ آن برای بیماریهای پوستی استفاده می شود.
گیاه خارخاسک بومی ایران بوده، در طب سنتی، خواص درمانی متفاوتی چون دفع سنگ کلیه و مثانه، رفع التهاب مجاری ادرار و تنظیم فشارخون دارد
منبع :
جعفرنیا،ساسان.خسروشاهی،سارا.قاسمی،میترا:راهنمای جامع و مصورخواص و کاربرد گیاهان دارویی ، چاپ سوم، مشهد ، انتشارات سخن گستر ( 1387).
صمصام شریعت ، ه : گزیده گیاهان دارویی . اصفهان ، انتشارات مانی (1386).
رحیمی نیا ، م : فرهنگ مصور گیاهان دارویی ، چاپ اول ، تهران ( 1387 ).
هانس فلوک : گیاهان دارویی ، ترجمه:محمد رضا توکلی صابری ، محمد رضا صداقت.انتشارات روزبهان ، تهران (1371).
فصلنامه گياهان دارويي. بررسی اثر عصاره میوه گیاه دارویی خارخاسک بر قند خون در موش صحرایی دیابتی. شماره 26 (1387)
